Khi nào gọi là ho kéo dài?
Ho kéo dài là khi trẻ ho liên tục trên 4 tuần.
Đa số các trường hợp ho kéo dài gặp ở trẻ nhỏ (2-3 tuổi). Khoảng 5-10% học sinh cấp 1 (6-11 tuổi) có tình trạng ho kéo dài.
Ho kéo dài ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của trẻ: làm trẻ ngủ không yên, thức giấc về đêm, stress, cảm thấy lo lắng, buồn rầu, học tập giảm sút. Đây là một vấn đề thật sự đáng lưu ý không chỉ về phương diện sức khỏe của trẻ mà còn do mức độ ảnh hưởng của nó với chính bản thân trẻ lẫn cha mẹ.
Nguyên nhân làm trẻ ho kéo dài
Ho kéo dài có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, không chỉ do phổi mà còn có thể do những bệnh ngoài phổi như viêm mũi xoang, viêm tai, trào ngược dạ dày – thực quản, bệnh tim mạch, ho do thuốc, thậm chí do tâm lý… Trong đó cần đặc biệt lưu ý đến lao và hen suyễn.
Nguyên nhân gây ho kéo dài cũng thay đổi theo tuổi:
* Trẻ nhũ nhi: ho kéo dài do nhiễm trùng (virus hô hấp, ho gà, vi khuẩn không điển hình, lao…), hen suyễn, dị tật đường hô hấp, bệnh tim bẩm sinh, trào ngược dạ dày- thực quản.
* Trẻ nhỏ: hen suyễn, trào ngược dạ dày- thực quản, tăng mẫn cảm phế quản sau nhiễm virus đường hô hấp, dị vật đường thở bỏ quên.
* Trẻ lớn: lao, hen suyễn, hội chứng chảy mũi sau, giãn phế quản, ho do tâm lý.
Khi nào cần cho trẻ ho kéo dài đi khám bệnh?
Trước hết cần lưu ý là mọi trẻ có tình trạng ho kéo dài đều nên được đi khám và xét nghiệm đầy đủ để xác định nguyên nhân.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp trẻ có các dấu hiệu cảnh báo – cần phải đưa trẻ đi khám ngay:
- Khó thở
- Ho ra máu
- Ho khởi phát đột ngột sau khi trẻ ăn hay chơi (gợi ý dị vật đường thở)
- Ho kèm sốt cao
- Ho khạc đàm đặc, màu xanh – vàng, có mùi hôi
Những trẻ có một số triệu chứng gợi ý các nguyên nhân đặc biệt khác cũng cần đi khám càng sớm càng tốt:
- Ho có đàm kéo dài
- Thở khò khè (gợi ý hen suyễn)
- Ho kèm sụt cân, đổ mồ hôi về chiều (gợi ý lao)
- Khó ăn/bú – khó nuốt, …
Có nên tự cho trẻ dùng thuốc ho? Và dùng như thế nào?
Trước hết cần nhấn mạnh: điều quan trọng đối với ho kéo dài là phải tìm được nguyên nhân và điều trị thích hợp, hơn là lạm dụng các thuốc ức chế ho.
Riêng về việc sử dụng thuốc ho, cần lưu ý ho là phản xạ có lợi, do vậy chỉ nên sử dụng thuốc ho khi trẻ ho quá nhiều làm trẻ khó chịu hay gây ra hậu quả xấu: trẻ đau ngực, đau họng nhiều, mất ngủ, nôn ói, khó ăn, khó bú,…
Các trường hợp sau có thể cho trẻ dùng thuốc ho tại nhà:
- Trẻ không có dấu hiệu cảnh báo đã nêu trên
- Khi trẻ không có các dấu hiệu gợi ý bệnh lý cụ thể nào, Xquang phổi và xét nghiệm hô hấp ký bình thường (thường được gọi là ho không đặc hiệu).
Nếu cần sử dụng thuốc ho cần lưu ý như sau:
- Chỉ nên dùng thuốc ho phù hợp với lứa tuổi và phù hợp với tính chất ho của trẻ.
- Nên cho trẻ dùng các loại thuốc ho an toàn có nguồn gốc từ thảo dược.
- Không nên dùng các loại thuốc ho dành cho người lớn chia nhỏ cho trẻ uống do có thể có tác dụng phụ, độc tính. Thật vậy, một số loại thuốc ho mạnh, hiệu quả dùng cho người lớn có chứa dẫn xuất á phiện có thể làm trẻ nhỏ ngộ độc thậm chí tử vong.
Bộ Y Tế cũng như Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo nên dùng các loại thuốc ho có nguồn gốc từ thảo dược an toàn trong điều trị ho ở trẻ em. Có thể cho trẻ sử dụng một số thảo dược hay bài thuốc trị ho dân gian an toàn: tần dầy lá, tắc (quất) chưng đường, mật ong, gừng, nước trà loãng ấm,…
Ngoài những bài thuốc cổ truyền Việt Nam, nhiều thảo dược khác cũng được sử dụng từ lâu ở nhiều nước trên thế giới (lá cây trường xuân, rễ hoàng liên…) do chứng tỏ được hiệu quả và tính an toàn trong điều trị ho ở trẻ em lẫn người lớn.
TS BS Trần Anh Tuấn
Thầy thuốc Ưu tú – BS Cao cấp
Trưởng khoa Hô hấp – BV Nhi đồng 1
Phó Chủ tịch Hội Hô hấp Nhi Việt Nam